Obrońca z urzędu

Zgodnie z art. 42 ust. 2 Konstytucji RP każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.

Kodeks postępowania karnego wskazuje w jakich okolicznościach, podejrzany/oskarżony ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy z urzędu. Oskarżony może żądać wyznaczenia mu obrońcy z urzędu w następujących sytuacjach:

1. podejrzany/oskarżony wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swojej rodziny (art. 78 § 1 k.p.k.),
2. oskarżony złożył na rozprawie głównej wniosek o dobrowolne poddanie się karze (art. 387 § 1 k.p.k.),
3. podejrzany/oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy lub niewidomy albo zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności (art. 79 § 1 k.p.k.),
4. sąd uzna wyznaczenie obrońcy za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę (art. 79 § 2 k.p.k.),
5. w postępowaniu przed sądem okręgowym, jako sądem I inst., jeżeli oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub jest pozbawiony wolności (art. 80 k.p.k.),
6. w postępowaniu odwoławczym, gdy oskarżony występujący bez obrońcy i złożył wniosek o sprowadzenie go na rozprawę apelacyjną, a sąd odwoławczy wniosku tego nie uwzględnił (art. 451 k.p.k.),
7. w postępowaniu zażaleniowym przed sądem odwoławczym rozpoznającym zażalenie na postanowienie lub zarządzenie kończące postępowanie oraz na zatrzymanie, gdy oskarżony/podejrzany lub zatrzymany jest pozbawiony wolności i występuje w sprawie bez obrońcy i złożył wniosek o doprowadzenie na posiedzenie, który nie został przez sąd uwzględniony (art. 464 § 3 i art. 466 § 1 w zw. z art. 451 k.p.k.),
8. w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego, gdy oskarżony pozbawiony wolności występuje bez obrońcy, a złożył wniosek o sprowadzenie go na rozprawę, który to wniosek nie został przez sąd uwzględniony (art. 573 § 2 w zw. z 451 k.p.k.).